Okresy warunkowe, czyli Conditionals

Oooo, tego zupełnie nie rozumiem/nie pamiętam ze szkoły! -pomyśleliście zapewne po przeczytaniu powyższego tytułu. Okresy warunkowe są kolejnym, dla wielu kłopotliwym angielskim działem, bez znajomości którego niejednokrotnie ciężko nam wyrazić swoje myśli. Zdania warunkowe są powszechne także w mowie potocznej – i mówiąc krótko – jeśli chcemy posługiwać się językiem angielskim w sposób zrozumiały, poprawny i płynny – bez tak zwanych “conditionali” ani rusz. Tryb warunkowy występuje w każdym języku – dlaczego sprawia więc Polakom aż taki problem? W tym artykule odpowiadamy na to pytanie i tłumaczymy jak stosować conditionals!

 

 

Zastosowanie conditionals

Teoria ich stosowania nie jest szczególnie skomplikowana, jednak sposób, w jaki ich używamy, znacznie odbiega od tego, jaki znamy z ojczystego języka. Wielu z was zapewne zna podstawowe reguły, ale mimo to nie potrafi ich zastosować, zapamiętać lub też po prostu poprawnie się ich uczyć. Problemem może być tutaj uczenie się ich na pamięć, a ponieważ mamy aż cztery okresy warunkowe, oraz mieszane, zasady ich używania mogą nam się wydać na początek niezrozumiałe i chaotyczne. Spróbujemy przybliżyć je tak, aby wydawały się Wam naturalne i proste w użyciu. Na początku wyjaśnijmy kilka podstawowych reguł i zasad używania okresów warunkowych w języku angielskim.

Przede wszystkim: kiedy ich używamy? Jak sama nazwa wskazuje, okres warunkowy następuje, kiedy mamy dwa uzależnione od siebie wydarzenia – warunek i jego rezultat. O co chodzi? Najogólniej, zdanie warunkowe można opisać następująco : jeśli jakiś warunek (condition) jest/będzie spełniony, nastąpi jakaś sytuacja, czyli rezultat (result). Używamy ich również, aby spekulować o różnych możliwościach, mogących się wydarzyć w przyszłości, przeszłości, lub hipotetycznie “gdybać”. Większość tego typu zdań w języku angielskim posiada spójnik “If” czyli “gdyby, jeśli”.

 

Struktura zdania warunkowego wygląda więc najczęściej następująco :

Spójnik “If” + warunek + skutek  lub skutek + spójnik “IF” + warunek.

 

Wspomniane “IF” nie jest jednak jedynym spójnikiem, jakiego używamy, jeśli chcemy wyrazić jakiś warunek lub przysłowiowo “pogdybać”. Inne spójniki to przykładowo :

• unless (chyba, że)
• when (kiedy)
• on condition (pod warunkiem)
• as soon as (jak tylko)
• otherwise (w przeciwnym razie)
• suppose/supposing (przypuszczając, że)
• provided, providing (o ile)
• as (ponieważ, gdy, jako)
• whenever (kiedykolwiek, za każdym razem gdy)

Teraz możemy przejść do konkretów, i zacząć – dosłownie – od zera, jako że pierwszy nas conditional nazywamy właśnie “zerowym”

 

Zero Conditional, czyli pewniaki i prawa.

W zerowym trybie warunkowym mówimy o sytuacjach, które na pewno się zdarzą, jeśli pewien warunek zostanie spełniony. Najczęściej dotyczy on praw w przyrodzie, znanych otaczających nas zjawisk w przyrodzie, obowiązujących reguł itp.

 

Schemat tworzenia zerowego trybu warunkowego wygląda następująco :

If + Czas Present Simple / Present Simple

 

Co to znaczy? Zarówno warunek, jak i rezultat w tym trybie warunkowym będą występować w czasie teraźniejszym prostym. Przykłady :

• If you heat water, it boils (jeśli podgrzejsz wodę, zaczyna wrzeć)
• If you don’t eat, you are hungry (jeśli nie jesz, jesteś głodny)
• If you are busy, you don’t have time (jeśli jesteś zajęty, nie masz czasu)
• If you don’t drink enough water, you are thirsty (jeśli nie pijesz wystarczająco dużo wody, jesteś spragniony)

Jak widzimy, zero conditional jest okresem warunkowym, który służy nam do wyrażenia pewnych, niezmiennych warunków – możemy być pewni, że zdarzą się one zawsze. Słowem – jeśli używasz tego trybu, jesteś pewien na sto procent, że dany rezultat będzie miał miejsce pod danym warunkiem.

First conditional, czyli prawdopodobne wydarzenia

Kolejny okres warunkowy służy nam do wyrażania sytuacji, które zdarzą się najprawdopodobniej, ale nie jest to pewne tak jak w przypadku trybu zerowego. Używamy go jednak mówiąc o sytuacjach możliwych i prawdopodobnych w teraźniejszości, lub przyszłości. Warunek tutaj wyrazimy w czasie teraźniejszym prostym – a rezultat w przyszłym prostym, czyli Future Simple. Słuchacze często mają problem z jego poprawnym używaniem, ponieważ po polsku obie te rzeczy wyrazimy w czasie przyszłym, jak np. “jeśli będzie padać, zostanę w domu”. Musimy zapamiętać, że w tym przypadku “if it rains” nie oznacza “jeśli pada” tylko właśnie “jeśli będzie padało”. Mimo, iż po “IF” następuje present simple, czyli czas teraźniejszy, zdanie to ma znaczenie w czasie przyszłym.

 

Schemat pierwszego okresu warunkowego wygląda następująco :

If + Czas Present Simple / Future simple

 

Przykładowo :

• If she calls me, I will answer (Jeśli ona zadzwoni, odbiorę)
• If he dances, I will laugh (jeśli on zatańczy, będę się śmiać)
• If it is sunny, we will go out (jeśli pogoda będzie słoneczna, wyjdziemy z domu)
• If he does it, I will appreciate it (jeśli on to zrobi, docenię to)
• If she tries hard, she will get this job (jeśli ona bardzo się postara, dostanie tę pracę).

Podsumowując – każde z tych wydarzeń najprawdopodobniej będzie miało miejsce pod określonym warunkiem, prawdopodobieństwo jest jednak relatywnie nieco mniejsze niż w przypadku trybu zerowego.

 

Second conditional, czyli gdyby babcia miała wąsy..

Ten tryb służy nam do wyrażenia sytuacji mało prawdopodobnych, takich, które raczej się nie przydarzą. Oprócz tego, służy on do udzielania rad. Warunek w nim wyrazimy w czasie przeszłym Past Simple, a rezultat za pomocą czasownika WOULD + czasownika w formie bezokolicznika.

 

Schemat tworzenia tego okresu warunkowego wygląda następująco :

If + Czas Past Simple / Would + Czas Present Simple

 

Przykłady :

• If I was rich enough, I would buy this house (Jeśli byłbym wystarczająco bogaty, kupiłbym ten dom)
• If he was smart enough, he would pass this test (gdyby był wystarczająco mądry, zdałby ten test)
• I would go there if I had a car (pojechałbym tam, gdybym miał auto)
• If I had a job, I would be much happier (jeśli miałbym pracę, byłbym o wiele bardziej szczęśliwy)
• I would go to Canada if I spoke English (pojechałbym do Kanady jeśli mówiłbym po angielsku)
• Ten tryb warunkowy może okazać się pomocny również w sytuacji, kiedy mamy dla kogoś jakąś radę. Przykładowo :
• If I were you, I wouldn’t go there alone (Gdybym był na Twoim miejscu, nie szedłbym tam sam, czyli po prostu : radzę, żebyś tam nie szedł)
• If i were him, I would move out from this place (Gdybym był na jego miejscu, wyprowadziłbym się z tego miejsca)

Uwaga! Zwrotu “If I were…” użyjemy tylko w tym przypadku. Poprawna forma w każdym innym trybie warunkowym i zdaniu w czasie past simple to oczywiście “I was”.

 

Third Conditional, czyli wydarzenia przeszłe…

Trzeci okres warunkowy obrazuje sytuację,  w której coś już się wydarzyło, ale my nie możemy tego odwrócić. Służy on do “gdybania” nad tym, co by było, gdyby coś się stało/nie stało w przeszłości. Pod względem gramatycznym jest on najbardziej złożony.

 

Jego struktura wygląda następująco :

If + Past Perfect / Would + have + III forma

 

Zanim przejdziemy do przykładów, powiedzmy sobie co oznacza czasownik w 3 formie. Pokrótce : każdy czasownik angielski posiada trzy formy : pierwszą, czyli bezokolicznik (infinitive), drugą, czyli taką, której używamy w czasie przeszłym past simple, i wreszcie trzecią, której potrzebujemy do naszego okresu warunkowego, czyli tzw. imiesłów bierny. Aby jednak nie mnożyć definicji, pokażmy to po prostu na przykładzie dwóch czasowników :

PIERWSZA FORMA	DRUGA FORMA	TRZECIA FORMA
hide (ukryć)	hid	hidden
hear (słyszeć)	heard	heard

 

Pamiętacie już, o co chodzi? Zostawmy w takim razie tabelki i przejdźmy do praktyki, czyli tego, na czym zależy nam najbardziej:

• If I had stayed in my house, I would have never met her (jeśli zostałbym w domu, nigdy bym jej nie spotkał – ale nie zostałem, i się poznaliśmy)
• If I had studied harder, I would have found a good job (gdybym się więcej uczył, znalazłbym dobrą pracę – ale nie uczyłem się, więc nie znalazłem)
• If you had told me about the concert, I would have gone with you (gdybyście powiedzieli mi o koncercie, poszedłbym z wami – nie powiedzieliście mi, więc nie poszedłem)
• If I had done that earlier, I would have been able to help you (gdybym zrobił to wcześniej, byłbym w stanie ci pomóc – ale nie zrobiłem i nie byłem w stanie)

 

Tej formy używamy zatem wtedy, kiedy chcemy pogdybać nad czymś, na co nie mamy już wpływu, bo wydarzyło się w przeszłości.

 

Mixed conditionals, czyli mieszanych trybów warunkowych, nie możemy oczywiście mieszać tak, jak mamy ochotę. Do wyboru mamy dwie opcje – III+ II okres warunkowy lub II + III okres warunkowy. Problem z ich używaniem polega najczęściej na tym, że w tłumaczeniu na polski wyglądają one bardzo podobnie i nie widać między nimi różnicy. Spróbujmy je sobie przybliżyć i wyjaśnić:

Mixed Conditional I (III Conditional + II Conditional)

Używamy w przypadku, gdy sytuacja z przeszłości ma wpływ na teraźniejszość, oczywiście pod jakimś warunkiem.

 

Schemat tego okresu warunkowego wygląda następująco :

If + Past Perfect / Would + Present Simple

 

Przykładowo :

• If I had won the award yesterday, I would buy a car today (jeśli wczoraj wygrałbym nagrodę, dziś kupiłbym samochód)
• If you had prepared your homework earlier, you wouldn’t have to do it right now (gdybyś przygotował wcześniej swoją pracę domową, nie musiałbyś robić tego w tym momencie).
• If we had spent all our money on clothes, we wouldn’t have anything left. (jeśli wydalibyśmy całe pieniądze na ubrania, nic by nam nie zostało)

Mixed Conditional I (II Conditional + III Conditional)

W przypadku, gdy sytuacja teraźniejsza mogłaby zmienić sytuację przeszłą, oczywiście pod jakimś warunkiem.

 

Schemat tego okresu warunkowego wygląda następująco :

If + Past Simple / Would have + III Forma Czasownika

 

Przykładowo :

• If he weren’t so stubborn, he would have agreed with me (jeśli nie byłby tak uparty, zgodziłby się ze mną – ale jest, to stan w teraźniejszości)
• If she was smart, she would have known the answer (jeśli byłaby mądra, znałaby odpowiedź – ale cały czas, wciąż ogólnie nie jest mądra)
• If they spoke English, they wouldn’t have gotten lost in London (jeśli mówiliby po angielsku, nie zgubiliby się w Londynie – podkreślamy, że oni wciąż nie znają angielskiego, wciąż się go nie nauczyli, nieznajomosć angielskiego to ich obecny stan).

 

Okresy warunkowe – dlaczego używamy ich błędnie?

Problem ze zrozumieniem okresów warunkowych, jak już wspomnieliśmy, często polega na zastosowaniu “kalki językowej” to znaczy tłumaczeniem bezpośrednim z naszego ojczystego języka. Wyjaśnijmy na koniec tę różnicę. Przyjrzyjmy się zdaniu :

 

If he knew English, he would have said more. (Kalka: Gdyby znał angielski, powiedziałby więcej. Prawdziwe znaczenie: Gdyby znał angielski (ogólnie, teraz i wtedy) to by wtedy więcej powiedział)

 

Mówiąc to zdanie w mieszanym trybie warunkowym 2+3, chcemy wyrazić, że on nie zna angielskiego. Warunek :gdyby teraz znał, mógłby przynieść rezultat : mówiłby więcej. Powiedzmy teraz to samo zdanie, ale w innym trybie warunkowym:

 

If he had known English, he would have said more (Kalka: Gdyby znał angielski powiedziałby więcej. Prawdziwe znaczenie: Gdyby wtedy znał angielski, powiedziałby wtedy więcej)

 

Jak widzimy, to zdanie w tłumaczeniu na polskim brzmi tak samo, mimo, że jest ono wyrażone w różnych okresach warunkowych. Po angielsku ma ono jednak inne znaczenie. 

 

Okresy warunkowe, nawet gdy ich zasady są przejrzyste dla słuchaczy, często wywołują problemy lub omija się je w konwersacji. Niesłusznie! Aby zmienić ten stan, musimy być uważni na wspomniane “kalki językowe” i powtórzyć nieco czasy. A przede wszystkim, mówić jak najwięcej, bo każda gramatyka, powtarzana “na sucho” będzie wydawała się trudna, bezsensowna albo niemożliwa do pojęcia. Zachęcamy do mówienia jak najwięcej!

Jak to wszystko zapamiętać?

Jeśli chcesz dokładnie przećwiczyć zarówne ten jak i inne działy angielskiej gramatyki, zapraszam Cię do zapoznania się z zestawem e-booków Angielska Gramatyka i Angielskie Czasy w Pigułce od Speaking House. Ułożyliśmy setki stron przydatnych ćwiczeń, opracować teoretycznych, fiszek, poradników oraz tematów do konwersacji. Znajdziesz tam rozdział Conditionals, gdzie bardzo dokładnie tłumaczymy i pomagamy nauczyć się tego tematu! Możesz dowiedzieć się więcej klikając w ten link: https://speakinghouse.pl/ksiazkagramatyka/. Polecam i do zobaczenia w kolejnym poście 😉